خطر، کودکان مشغول کارند : www.iranhrc.org
|
اشاره: سالانه در ایران بسیاری از کودکان به دلیل فقر و مشکلات اقتصادی، مجبور به ترک تحصیل می‌شوند و برای یافتن شغل راهی بازار کار می‌شوند. این کودکان برای بقای خود و یا به منظور کمک به امرار معاش خانواده‌شان مجبور به ایفای نقش نان‌آور و یا نیروی مولد کار حامی خانواده هستند. آنها به جای پرداختن به امر تحصیل و شرکت در کلاس‌های درس و رسیدن به آرزو‌هایشان، کارهای سخت و طاقت فرسا انجام می‌دهند. نوشتار پیش رو نگاهی است به وضع کودکان کار و خیابان، شرایط کاری، بیماری، خطرات و تهدیدهای احتمالی و موقعیت اجتماعی کودکان و همچنین در ادامه به علل و عوامل افزایش روزافزون کودکان کار پرداخته است. کارگران ارزان در نتیجه افزایش فقر و اعتیاد فقر و اعتیاد مهم‌ترین عوامل پیدایش کودکان کار در ایران است. فقر در جامعه باعث می‌شود انسان‌هایی که باید دوران به یادماندنی و تاثیرگذار کودکی خود را بگذرانند، بدون هیچ انتخاب و اختیاری قدم به بازار کار بگذارند و هرگونه تبعیض و نابرابری را تحمل کنند. کودکان کار و خیابان، کارگرانی ارزان و مطیع هستند که هیچ تشکیلاتی از آنها حمایت نمی‌کند؛ به همین دلیل کارفرمایان آنها را به نیروهای کار بزرگ سال ترجیح می‌دهند. خانواده این کودکان چاره‌ای ندارند و مجبور هستند کودکان خود را به جای کلاس و درس، روانه بازار کار کنند تا کمک خرجی برای خانواده‌هایشان فراهم آورند. اصلی‌ترین نهادهایی که می‌توانند به صورت قانونی از کار کردن کودکان جلوگیری کنند و از این کودکان حمایت کند، وزارت کار و وزارت آموزش و پرورش است؛ همچنین نهادهایی مثل سازمان بهزیستی و کمیته امداد نیز می‌تواند با دادن امکانات به اقشار کم‌درآمد، بستری را فراهم آورد تا این کودکان به دلیل فقر مادی و مشکلات اقتصادی، مجبور به کار کردن به جای تحصیل و آموزش نباشند. براساس گزارش «یونیسف» از هر دو کودک در جهان، یک کودک مجبور به انجام کار اجباری و تحت فشار است و این در حالی است که تنها دو درصد از کودکان کار و خیابان از خدمات حمایتی نهادهای دولتی و غیردولتی برخوردارند. تجاوز و ایدز در کمین کودکان کار وزیر بهداشت ایران در خصوص خطر ابتلا و شیوع بیماری ایدز در کودکان کار هشدار داده و تاکید کرده است که وزارت بهداشت امکاناتی برای کنترل ایدز در کودکان کار ندارد و این وزارتخانه تنها می‌تواند از آنها تست بگیرد و شناسایی کند. رییس مرکز تحقیقات ایدز بیشترین راه ابتلا به ایدز میان کودکان کار و خیابانی را از طریق تجاوز دانست. دکتر «مینو محرز» در گفت‌وگو با ایسنا، اعلام کرده است که طبق مطالعه‌ای که در گذشته انجام شده بیشترین میزان شیوع ایدز در کودکان کار و خیابانی بین سنین ١٠ تا ١٨ سال است. این مقام مسوول با استناد به مطالعه‌ای که پیش از این در زمینه ابتلا به HIV/AIDS بر روی یک هزار کودک کار در تهران انجام شده، گفته: «از میان یک هزار کودک مورد مطالعه ۴ تا ۵ درصدشان HIV مثبت بودند.» او با بیان اینکه بیشترین راه ابتلا در بین این کودکان، تجاوز جنسی، هم بین دختران و هم بین پسران بوده است، گفت: «اعتیاد نیز یکی از راه‌های انتقال بین این گروه کودکان در سنین بالا‌تر است.» کودکان کوچک در معرض فاجعه‌های بزرگ تحقیقاتی در جنوب تهران نشان می‌دهد که ۶۶ درصد کودکان خیابان به بیماری عفونت‌های انگلی روده، ۱۰درصد به عفونت‌های اداری، ۹۶ درصد به پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه و ۲۴ درصد به عفونت‌های پوستی مبتلا بودند. همچنین از ۸۷ کودک خیابانی مورد مطالعه که میانگین سن آنها ۱۱ سال بوده است، ۱/۱۶ درصد کودکان مورد مطالعه، مصرف سیگار و ۱/۹ درصد کودکان، مصرف مواد مخدر داشته‌اند. ضمن آن که افکار خودکشی در ۷/۵ درصد کودکان به اثبات رسید، ۵/۱۰ درصد کودکان دچار افسردگی بوده و ۵/۱۰ درصد هم قبلا افسردگی داشته‌اند. در مجموع در ۴/۶۱ درصد از کودکان افسردگی گزارش شده است. در این میان ۲/۱۳ درصد کودکان مبتلا به افسردگی و سیگار و ۵/۷ درصد آنان مواد مخدر مصرف می‌کرده‌اند. در مجموع ۲۱ درصد از کودکان مورد مطالعه و ۱۵ درصد کودکان مبتلا به افسردگی، مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته‌اند. این آمار و آمار سال‌های اخیر در ایران بنا بر نظر کار‌شناسان، جز فاجعه‌ای که به واسطه کودک بودن رخ داده است، چیز دیگری نیست. استفاده از کودکان در قاچاق مواد مخدر سؤاستفاده و به کارگیری کودکان کار و خیابان در زمینه خرید و فروش مواد مخدر همواره از موارد مورد بحث فعالان حقوق کودک و پژوهشگران علوم اجتماعی بوده است. این کودکان اکثرا به دلیل داشتن خانواده‌های معتاد و سابقه‌دار و یا به دلیل فقر مادی، در دام شبکه‌های توزیع و پخش مواد مخدر افتاده و در اکثر موارد این کودکان و نوجوانان هستند که به جای افراد اصلی و سرشاخه به دلیل بی‌تجربگی و نیاز، مجرم شناخته می‌شوند و با آنها برخورد قانونی می‌گردد. برخی از این کودکان در خانواده‌های سابقه‌داری متولد می‌شوند که آسیب‌هایی که در کمین این افراد است چند برابر می‌شود. از مادران معتاد به عنوان مهم‌ترین عامل اعتیاد کودکان یاد می‌شود. بهره‌کشی جنسی از کودکان برای درآمدی پرسود طبق پژوهش‌های انجام شده از سوی فعالان حقوق کودک در ایران، ۳۲ درصد کودکان کار مورد آزار جسمی، روحی و جنسی قرار می‌گیرند. خطر تجاوز همواره کودکان کار و خیابان را تهدید می‌کند و گا‌هی افراد سودجو به دلیل صرفه اقتصادی در کمین این کودکان هستند تا بتوانند از آنها منابع اقتصادی پردرآمدی برای خود فراهم آورند. تجاوز گروهی به یک دختر یازده ساله در تهران روایت تلخی از سرنوشت کودکان کار و خیابان است که موجب نگرانی مردم، فعالان حقوق بشر و کودک شد. همچنین خرید و فروش نوزادان به دلیل فقر مادی از موارد دیگری است که در سال‌های اخیر افزایش یافته است. قوانین و مقرارت و ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار کودک کار آمار دقیقی از میزان بچه‌های کار و خیابان در ایران در دست نیست و برخی منابع از وجود دو میلیون و ۵۰۰ هزار کودک کار یاد کرده‌اند. ماده‌ی ۷۹ قانون کار به صراحت اشاره شده است که به‌کارگماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است و کسانی که تخلف کنند و کودکان کمتر از ۱۵ سال را به‌کار بگیرند، مشمول جریمه‌ی نقدی خواهند شد. با سودآوری به‌کارگیری کودکان کمتر از ۱۵ سال، به دلیل دستمزد بسیار پایینی که به آنها داده می‌شود، جریمه‌ی ناچیزی به کارفرمایان تعلق می‌گیرد. طبق ماده ۳۲ پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، کودک باید در برابر کاری که رشد و سلامت وی را تهدید می‌کند، حمایت شود و دولت‌ها باید حداقل سن و شرایط کار کودکان را مشخص کنند. با توجه به مواد قانونی جهانی درباره کودکان، جمهوری اسلامی موظف به انجام مجموعه‌ای از اقدامات حمایتی و زیربنایی برای بهینه کردن زندگی و ضمانت آموزش، بهداشت و رفاه کودکان کار و خیابان است. مجموعه اقداماتی که با نیم‌نگاهی به کارنامه ایران در حوزه کودکان می‌توان نسبت به کم‌کاری‌ها، بی‌مسوولیتی، کار غیرکارشناسی، عدم ارایه حمایت‌های لازم و کاستی‌های فراوان آن آگاه شد.
