اعلاميه جهانی حقوق بشر
ديباچه از آن جا که شناسايى حيثيت و کرامت ذاتى تمام اعضاى خانواده بشرى و حقوق برابر و سلب ناپذير آنان اساس آزادى، عدالت و صلح در جهان است؛ از آن جا که ناديده گرفتن و تحقير حقوق بشر به اقدامات وحشيانه اى انجاميده که وجدان بشر را بر آشفته اند و پيدايش جهانى که در آن افراد بشر در بيان و عقيده آزاد، و از ترس و فقر فارغ باشند، عالى ترين آرزوى بشر اعلام شده است؛ از آن جا که ضرورى است که از حقوق بشر با حاکميت قانون حمايت شود تا انسان به عنوان آخرين چاره به طغيان بر ضد بيداد و ستم مجبور نگردد؛ از آن جا که گسترش روابط دوستانه ميان ملت ها بايد تشويق شود، از آن جا که مردمان ملل متحد، ايمان خود را به حقوق اساسى بشر و حيثيت و کرامت و ارزش فرد انسان و برابرى حقوق مردان و زنان ، دوباره در منشور ملل متحد اعلام و عزم خود را جزم کرده اند که به پيشرفت اجتماعى يارى رسانند و بهترين اوضاع زندگى را در پرتو آزادى فزاينده به وجود آورند؛ از آن جا که دولت هاى عضو متعهد شده اند که رعايت جهانى و مؤثر حقوق بشر و آزادى هاى اساسى را با همکارى سازمان ملل متحد تضمين کنند؛ از آن جا که برداشت مشترک در مورد اين حقوق و آزادى ها براى اجراى کامل اين تعهد کمال اهميت را دارد؛ مجمع عمومي اين اعلاميه جهانى حقوق بشر را آرمان مشترک تمام مردمان و ملت ها اعلام مى کند تا همه افراد و تمام نهادهاى جامعه اين اعلاميه را همواره در نظر داشته باشند و بکوشند که به يارى آموزش و پرورش، رعايت اين حقوق و آزادى ها را گسترش دهند و با تدابير فزاينده ى ملى و بين المللى شناسايى و اجراى جهانى و مؤثر آن ها را، چه در ميان خود مردمان کشورهاى عضو و چه در ميان مردم سرزمين هايى که در قلمرو آن ها هستند، تأمين کنند. ماده ى ١ تمام افراد بشر آزاد زاده مى شوند و از لحاظ حيثيت و کرامت و حقوق با هم برابرند. همگى داراى عقل و وجدان هستند و بايد با يکديگر با روحيه اى برادرانه رفتار کنند. ماده ى ٢ هر کس مى تواند بى هيچ گونه تمايزى، به ويژه از حيث نژاد، رنگ، جنس، زبان، دين، عقيده ى سياسى يا هر عقيده ى ديگر، و همچنين منشاء ملى يا اجتماعى، ثروت، ولادت يا هر وضعيت ديگر، از تمام حقوق و همه آزادى هاى ذکر شده در اين اعلاميه بهره مند گردد. به علاوه نبايد هيچ تبعيضى به عمل آيد که مبتنى بر وضع سياسى، قضايى يا بين المللى کشور يا سرزمينى باشد که شخص به آن تعلق دارد، خواه اين کشور يا سرزمين مستقل، تحت قيموميت يا غير خودمختار باشد، يا حاکميت آن به شکلى محدود شده باشد. ماده ى ٣ هر فردى حق زندگى، آزادى و امنيت شخصى دارد. ماده ى ۴ هيچ کس را نبايد در بردگى يا بندگى نگاه داشت: بردگى و داد و ستد بردگان به هر شکلى که باشد، ممنوع است. ماده ى ۵ هيچ کس نبايد شکنجه شود يا تحت مجازات يا رفتارى ظالمانه، ضد انسانى يا تحقير آميز قرار گيرد. ماده ى ۶ هر کس حق دارد که شخصيت حقوقى اش در همه جا به رسميت شناخته شود. ماده ى ۷ همه در برابر قانون مساوى هستند و حق دارند بى هيچ تبعيضى از حمايت يکسان قانون برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعيضى که ناقض اعلاميه ى حاضر باشد، و بر ضد هر تحريکى که براى چنين تبعيضى به عمل آيد، از حمايت يکسان قانون بهره مند گردند. ماده ى ٨ در برابر اعمالى که به حقوق اساسى فرد تجاوز کنند ـ حقوقى که قانون اساسى يا قوانين ديگر براى او به رسميت شناخته است ـ هر شخصى حق مراجعه ى مؤثر به دادگاه هاى ملى صالح را دارد. ماده ى ۹ هيچ کس را نبايد خودسرانه توقيف، حبس يا تبعيد کرد. ماده ى ١٠ هر شخص با مساوات کامل حق دارد که دعوايش در دادگاهى مستقل و بى طرف، منصفانه و علنى رسيدگى شود و چنين دادگاهى درباره حقوق و الزامات وى، يا هر اتهام جزايى که به او زده شده باشد، تصميم بگيرد. ماده ى ١١ ١ ) هر شخصى که به بزه کارى متهم شده باشد، بى گناه محسوب مى شود تا هنگامى که در جريان محاکمه اى علنى که در آن تمام تضمين هاى لازم براى دفاع او تأمين شده باشد، مجرم بودن وى به طور قانونى محرز گردد. ٢ ) هيچ کس نبايد براى انجام دادن يا انجام ندادن عملى که در موقع ارتکاب آن، به موجب حقوق ملى يا بين المللى جرم شناخته نمى شده است، محکوم نخواهد شد. همچنين هيچ مجازاتى شديدتر از مجازاتى که در موقع ارتکاب جرم به آن تعلق مى گرفت، درباره کسى اعمال نخواهد شد. ماده ى ١٢ نبايد در زندگى خصوصى، امور خانوادگى، اقامت گاه يا مکاتبات هيچ کس مداخله هاى خودسرانه صورت گيرد يا به شرافت و آبرو و شهرت کسى حمله شود. در برابر چنين مداخله ها و حمله هايى، برخوردارى از حمايت قانون حق هر شخصى است. ماده ى ١٣ ١ ) هر شخصى حق دارد در داخل هر کشور آزادانه رفت و آمد کند و اقامت گاه خود را برگزيند. ٢ ) هر شخصى حق دارد هر کشورى، از جمله کشور خود را ترک کند يا به کشور خويش بازگردد. ماده ى ١۴ ١ ) در برابر شکنجه، تعقيب و آزار، هر شخصى حق درخواست پناهندگى و برخوردارى از پناهندگى در کشورهاى ديگر را دارد. ٢ ) در موردى که تعقيب واقعاً در اثر جرم عمومى و غير سياسى يا در اثر اعمالى مخالف با هدف ها و اصول ملل متحد باشد، نمى توان به اين حق استناد کرد. ماده ى ١۵ ١ ) هر فردى حق دارد که تابعيتى داشته باشد. ٢ ) هيچ کس را نبايد خودسرانه از تابعيت خويش، يا از حق تغيير تابعيت محروم کرد. ماده ى ١۶ ١ ) هر مرد و زن بالغى حق دارند بى هيچ محديتى از حيث نژاد، مليت، يا دين با همديگر زناشويى کنند و تشکيل خانواده بدهند. در تمام مدت زناشويى و هنگام انحلال آن، زن و شوهر در امور مربوط به ازدواج حقوق برابر دارند. ٢ ) ازدواج حتماً بايد با رضايت کامل و آزادانه ى زن و مرد صورت گيرد. ٣ ) خانواده رکن طبيعى و اساسى جامعه است و بايد از حمايت جامعه و دولت بهره مند شود. ماده ى ١۷ ١ ) هر شخص به تنهايى يا به صورت جمعى حق مالکيت دارد. ٢ ) هيچ کس را نبايد خودسرانه از حق مالکيت محروم کرد. ماده ى ١٨ هر شخصى حق دارد از آزادى انديشه، وجدان و دين بهره مند شود: اين حق مستلزم آزادى تغيير دين يا اعتقاد و همچنين آزادى اظهار دين يا اعتقاد، در قالب آموزش دينى، عبادت ها و اجراى آيين ها و مراسم دينى به تنهايى يا به صورت جمعى، به طور خصوصى يا عمومى است. ما ده ى ١۹ هر فردى حق آزادى عقيده و بيان دارد و اين حق مستلزم آن است که کسى از داشتن عقايد خود بيم و نگرانى نداشته باشد و در کسب و دريافت و انتشار اطلاعات و افکار، به تمام وسايل ممکن بيان و بدون ملاحظات مرزى آزاد باشد. ماده ى ٢٠ ١ ) هر شخصى حق دارد از آزادى تشکيل اجتماعات، مجامع و انجمن هاى مسالمت آميز بهره مند گردد. ٢ ) هيچ کس را نبايد به شرکت در هيچ اجتماعى مجبور کرد. ماده ى ٢١ ١ ) هر شخصى حق دارد که در اداره امور عمومى کشور خود، مستقيماً يا به وساطت نمايندگانى که آزادانه انتخاب شده باشند، شرکت جويد. ٢ ) هر شخصى حق دارد با شرايط برابر به مشاغل عمومى کشور خود دست يابد. ٣ ) اراده ى مردم، اساس قدرت حکومت است: اين اراده بايد در انتخاباتى سالم ابراز شود که به طور ادوارى صورت مى پذيرد. انتخابات بايد عمومى، با رعايت مساوات و با رأى مخفى يا به طريقه اى مشابه برگزار شود که آزادى رأى را تأمين کند. ماده ى ٢٢ هر شخصى به عنوان عضو جامعه حق امنيت اجتماعى دارد و مجاز است به يارى مساعى ملى و همکارى بين المللى، حقوق اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى ضرورى براى حفظ حيثيت و کرامت و رشد آزادانه ى شخصيت خود را، با توجه به تشکيلات و منابع هر کشور، به دست آورد. ماده ى ٢٣ ١ ) هر شخصى حق دارد کار کند، کار خود را آزادانه برگزيند، شرايط منصفانه و رضايت بخشى براى کار خواستار باشد و در برابر بى کارى حمايت شود. ٢ ) همه حق دارند که بى هيچ تبعيضى، در مقابل کار مساوى، مزد مساوى بگيرند. ٣ ) هر کسى که کار مى کند حق دارد مزد منصفانه و رضايت بخشى دريافت دارد که زندگى او و خانواده اش را موافق حيثيت و کرامت انسانى تأمين کند و در صورت لزوم با ديگر وسايل حمايت اجتماعى کامل شود. ۴ ) هر شخصى حق دارد که براى دفاع از منافع خود با ديگران اتحاديه تشکيل دهد و يا به اتحاديه هاى موجود بپيوندد. ماده ى ٢۴ هر شخصى حق استراحت، فراغت و تفريح دارد و به ويژه بايد از محدوديت معقول ساعات کار و مرخصى ها و تعطيلات ادوارى با دريافت حقوق بهره مند شود. ماده ى ٢۵ ١ ) هر شخصى حق دارد که از سطح زندگى مناسب براى تأمين سلامتى و رفاه خود و خانواده اش، به ويژه از حيث خوراک، پوشاک، مسکن، مراقبت هاى پزشکى و خدمات اجتماعى ضرورى برخوردار شود؛ همچنين حق دارد که در مواقع بى کارى، بيمارى، نقض عضو، بيوگى، پيرى يا در تمام موارد ديگرى که به عللى مستقل از اراده ى خويش وسايل امرار معاشش را از دست داده باشد، از تأمين اجتماعى بهره مند گردد. ٢ ) مادران و کودکان حق دارند که از کمک و مراقبت ويژه برخوردار شوند. همه ى کودکان، اعم از آن که در پى ازدواج يا بى ازدواج زاده شده باشند، حق دارند که از حمايت اجتماعى يکسان بهره مند گردند. ماده ى ٢۶ ١ ) هر شخصى حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود. آموزش و پرورش، و دست کم آموزش ابتدايى و پايه بايد رايگان باشد. آموزش ابتدايى اجبارى است. آموزش فنى و حرفه اى بايد همگانى شود و دست يابى به آموزش عالى بايد با تساوى کامل براى همه امکان پذير باشد تا هر کس بتواند بنا به استعداد خود از آن بهره مند گردد. ٢ ) هدف آموزش و پرورش بايد شکوفايى همه جانبه ى شخصيت انسان و تقويت رعايت حقوق بشر و آزادى هاى اساسى باشد. آموزش و پرورش بايد به گسترش حسن تفاهم، دگرپذيرى و دوستى ميان تمام ملت ها و تمام گروه هاى نژادى يا دينى و نيز به گسترش فعاليت هاى ملل متحد در راه حفظ صلح يارى رساند. ٣ ) پدر و مادر در انتخاب نوع آمزش و پرورش براى فرزندان خود، بر ديگران حق تقدم دارند. ماده ى ٢۷ ١ ) هر شخصى حق دارد آزادانه در زندگى فرهنگى اجتماع سهيم و شريک گردد و از هنرها و به ويژه از پيشرفت علمى و فوايد آن بهره مند شود. ٢ ) هر کس حق دارد از حمايت منافع معنوى و مادى آثار علمى، ادبى يا هنرى خود برخوردار گردد. ماده ى ٢٨ هر شخصى حق دارد خواستار برقرارى نظمى در عرصه اجتماعى و بين المللى باشد که حقوق و آزادى هاى ذکر شده در اين اعلاميه را به تمامى تأمين و عملى سازد. ماده ى ٢۹ ١ ) هر فردى فقط در برابر آن جامعه اى وظايفى بر عهده دارد که رشد آزادانه و همه جانبه ى او را ممکن مى سازد. ٢ ) هر کس در اعمال حقوق و بهره گيرى از آزادى هاى خود فقط تابع محدوديت هايى قانونى است که صرفاً براى شناسايى و مراعات حقوق و آزادى هاى ديگران و براى رعايت مقتضيات عادلانه ى اخلاقى و نظم عمومى و رفاه همگانى در جامعه اى دموکراتيک وضع شده اند. ٣ ) اين حقوق و آزادى ها در هيچ موردى نبايد برخلاف هدف ها و اصول ملل متحد اعمال شوند. ماده ى ٣٠ هيچ يک از مقررات اعلاميه ى حاضر نبايد چنان تفسير شود که براى هيچ دولت، جمعيت يا فردى متضمن حقى باشد که به موجب آن براى از بين بردن حقوق و آزادى هاى مندرج در اين اعلاميه فعاليتى انجام دهد يا به عملى دست بزند. برگرفته از تارنمای مرکز اطلاعات سازمان ملل – تهران
