کنوانسيون بين المللى منع و مجازات جنايت آپارتايد
با يادآورى مفاد منشور ملل متحد که طى آن تعهد نموده اند با همکارى سازمان ملل متحد اقدام مشترک و مجزايى جهت کسب احترام جهانى و رعايت حقوق بشر و آزاديهاى اساسى براى همه افراد بدون هيچ گونه تمايزى از لحاظ نژاد، جنسيت، زبان، و يا مذهب به عمل آورند. با درنظرگرفتن اعلاميه جهانى حقوق بشر که طى آن اعلام شده است که تمام افراد بشر آزاد به دنيا آمده اند و از نظر شأن و حقوق برابر مى باشند و هر کسى بدون هيچ گونه تمايزى از هر نظر من جمله نژاد، رنگ و ريشه مليت، محق بر برخوردارى از کليه حقوق و آزاديها مقرر در اعلاميه مى باشد. با درنظر گرفتن اعلاميه مربوط به اعطاى استقلال به کشورها و ملل تحت استعمار، که طى آن مجمع عمومى اعلام داشته است که جريان آزادى، جريانى مقاومت ناپذير و تغييرناپذير بوده و در جهت شأن انسانى و پيشرفت و عدالت، بايد به استعمار و کليه روشهاى جدايى نژادى و تبعيضهاى مربوط به آن خاتمه داده شود. با ملحوظ داشتن به کنوانسيون بين المللى در مورد از ميان بردن کليه اشکال تبعيض کشورهاى عضو بويژه جدايى نژادى و آپارتايد را محکوم و جهت جلوگيرى، منع و ريشه کن نمودن کليه رويه هايى که داراى چنين ماهيتى مى باشند در سرزمينهايى تحت حاکميت خود، اقدام مى نمايد. با ملحوظ داشتن به کنوانسيون جلوگيرى و مجازات جنايت کشتار دسته جمعى اعمال به خصوصى که احتمالا مانند اعمال آپارتايد تلقى گردند طبق حقوق بين المللى يک جنايت محسوب مى شود. با ملحوظ داشتن کنوانسيون مربوط به غير قابل اجراءبودن محدوديتهاى قانونى در مورد جنايت جنگى و جنايات بر عليه بشريت، اعمال غير انسانى ناشى از سياست آپارتايد به عنوان جنايت عليه بشريت به شمار مى آيند. با ملحوظ داشتن اينکه، مجمع عمومى سازمان ملل قطعنامه هاى متعددى تصويب نموده که طى آنها سياستها و رويه هاى آپارتايد را به عنوان جنايت عليه بشريت محکوم گرديده است. با ملحوظ داشتن اينکه، شوراى امنيت تأکيد نموده است که آپارتايد و توسعه و تشديد مداوم آن صلح و امنيت بين المللى را مختل نموده و در معرض تهديد قرار مى دهد. با اعتقاد به اينکه کنوانسيون بين المللى منع و مجازات جنايت آپارتايد، انجام اقدامات مؤثرترى را در سطوح بين المللى و ملى، به منظور منع و مجازات جنايت آپارتايد امکان پذير مى سازد. مراتب زير را مورد موافقت قرار مى دهند ماده ١ – ١ – کشورهاى طرف اين کنوانسيون اعلام مى دارند که آپارتايد جنايتى بر عليه بشريت بوده و اعمال غير انسانى که ناشى از سياستها و رويه هاى آپارتايد و نيز سياستها و روشهاى مشابه جدايى نژادى و تبعيض به ترتيبى که در ماده ٢ اين کنوانسيون تعريف شده است، مى باشند که اصول و حقوق بين المللى و بخصوص مقاصد و اصول منشور ملل متحد را نقض مى کنند و نيز تهديدى جدى عليه صلح و امنيت بين المللى به شمار مى آيند. ٢- کشورهاى طرف اين کنوانسيون، سازمانها، مؤسسات و افرادى که مرتکب جنايت آپارتايد گرديدند را مجرم اعلام مى دارند. ماده ٢- از نظر اين کنوانسيون واژه «جنايت آپارتايد» که سياستها و رويه هاى مشابه جدايى نژادى و تبعيض نژادى را که در آفريقاى جنوبى اعمال مى گردد، شامل مى شود، به ديگر اعمال غير انسانى که به منظورايجاد و برقرارى سلطه يک گروه نژادى بر گروه نژادى ديگر انجام مى گردد و به طور سيستماتيک آنان را مورد ظلم قرار مى دهد نيز اطلاق مى گردد. الف – انکار حق حيات يا آزادى شخصى در مورد عضو يا اعضاى يک گروه و يا گروه هاى نژادى از طريق ١ – قتل عضو يا اعضاء يک گروه و يا گروه هاى نژادى. ٢ – وارد آوردن صدمات شديد روحى و جسمى بر يک گروه و يا گروههاى نژادى به وسيله نقض آزادى و يا حيثيت آنها و يا شکنجه نمودن، يا انجام رفتار و يا مجازات ظالمان، غير انسانى و ترذيلى در مورد آنان. ٣ – از طريق خودسرانه و حبس غير قانونى اعضاى گروه و يا گروههاى نژادى. ب – تحميل تعمدى شرايط زندگى بر يک گروه و يا گروههاى نژادى که غرض از آن نابودى تمام يا قسمتى از گروه و يا گروههاى مزبور باشد. ج – هرگونه اقدامات قانونى و يا اقدامات ديگر که منظور از آنها بازداشتن گروه و يا گروههايى از مشارکت در زندگى سياسى، اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى کشور ايجاد تعمدى شرايطى جهت جلوگيرى از توسعه يک چنين گروه يا گروههايى بخصوص با محروم کردن اعضاى يک گروه و يا گروههاى نژادى از حقوق بشر و آزاديها شامل حق کار، حق تشکيل اتحاديه هاى کارگرى مجاز، حق تحصيل، حق ترک و بازگشت به وطن، حق داشتن مليت، حق آزاد بودن در رفت و آمد يا اقامت، حق آزادى عقيده و بيان، حق آزادى تشکيل مجمع و يا انجمن مسالمت آميز. د – هرگونه اقدام در جمله اقدامات قانونى که منظور از آنها تقسيم جمعيت براساس مرزهاى نژادى از طريق ايجاد جايگاهها و محله هاى جداگانه براى اعضاء گروه و يا گروههاى نژادى، تحريم ازدواجهاى مختلط در بين اعضاى گروههاى نژادى مختلف، سلب مالکيت ارضى از اعضاى يک گروه يا گروههاى نژادى باشد. ه – استثمار از نيروى کار اعضاى گروههاى نژادى بخصوص با تکليف نمودن کار اجبارى به آنان. و – تعقيب و آزار سازمانها و اشخاصى که مخالف آپارتايد باشند، از طريق محروم نمودن آنان از حقوق و آزاديهاى سياسى. ماده ٣ – مسؤوليت جزايى بين المللى، صرف نظر از انگيزه در مورد افراد و يا اعضاى سازمانها، و مؤسسات و نمايندگان دولت اعم از اينکه در کشورى که اين اقدامات انجام گرديده و يا درکشور ديگرى اقامت دارند، طبق شرايط ذيل به اجرا گذارده مى شود الف – ارتکاب شرکت در تحريک مستقيم و يا مواضعه در انجام اعمال ذکر شده در ماده ٢ اين کنوانسيون. ب – هم دستى مستقيم، تشويق و يا همکارى در ارتکاب جنايت آپارتايد. ماده ٤ – کشورهاى طرف قرارداد اين کنوانسيون تعهد مى نمايند الف – تدابير قانونى و يا تدابير ضرورى به منظور منع و همچنين جلوگيرى از هرگونه تشويق جنايت آپارتايد و يا سياستهاى مشابه جدايى نژادطلبى و يا مظاهر آن تصويب نمايند، اشخاصى را که مرتکب اين جنايت گرديده اند مجازات نمايند. تصويب تدابير قانونى، قضايى و اجرايى براى تعقيب، محاکمه و مجازات افراد مسؤول و يامتهم به اعمالى که در ماده ٢ اين کنوانسيون تعريف گرديده است بر طبق صلاحيت خود، خواه اين افراد در قلمرو کشورى که در آنجا اين اعمال را مرتکب گرديده اند سکنى داشته باشند يا اتباع آن دولت و يا دولت ديگرى بوده و يا فاقد تابعيت باشند. ماده ٥ – افراد متهم به ارتکاب اعمالى که در ماده ٢ اين کنوانسيون بيان گرديده است، ممکن است توسط دادگاه ذى صلاح هر کشور طرف اين کنوانسيون که در مورد شخص متهم داراى صلاحيت قضايى دولت، محاکمه و يا توسط ديوان کيفرى بين المللى از سوى آن کشورهاى طرف که صلاحيت آن را پذيرفته اند محاکمه شوند. ماده ٦ – کشورهاى طرف اين کنوانسيون تعهد مى نمايند که تصميمات اتخاذ شده توسط شوراى امنيت را که هدفش جلوگيرى، منع و مجازات جنايت آپارتايد است طبق منشور سازمان ملل متحد قبول و اجرا نمايند و در اجراى تصميمات اتخاذ شده توسط ديگر ارگانهاى ذيصلاح سازمان ملل به منظور نيل به مقاصد اين کنوانسيون، همکارى نمايند. ماده ٧ – ١- کشورهاى طرف اين کنوانسيون تعهد مى نمايند که گزارشهاى ادوارى در مورد تدابيرقانونى، قضايى، اجرايى و يا تدابير ديگرى که تصويب نموده اند به گروهى که بر طبق ماده ٩ اين کنوانسيون تشکيل شده است تسليم نمايند و مقررات اين کنوانسيون را به مورد اجرا گذارند. ٢ – نسخى از اين گزارشها توسط دبيرکل سازمان ملل متحد به کميته ويژه آپارتايد ارسال خواهدشد. ماده ٨ – هر کشور طرف اين کنوانسيون مى تواند از هر رکن ذى صلاح سازمان ملل درخواست نمايند، به منظور جلوگيرى و منع جنايت آپارتايد بر طبق منشور ملل متحد هر اقدامى را که مقتضى مى داند به عمل آورد. ماده ٩ – ١ – رييس کميسيون حقوق بشر بايد گروهى متشکل از ٣ عضو کميسيون حقوق بشرى که در ضمن از نمايندگان کشورهاى طرف اين کنوانسيون نيز به شمار مى آيند، تعيين خواهد نمود تا کليه گزارشهايى را که کشورهاى طرف اين کنوانسيون بر طبق ماده ٧ ارايه مى نمايد مورد رسيدگى قرار مى دهند. ٢- اگر در بين اعضاى کميسيون حقوق بشر نمايندگانى از کشورهاى طرف اين کنوانسيون وجودنداشته باشد و يا اگر تعداد اين نمايندگان کمتر از سه نفر باشد، در آن صورت دبيرکل سازمان ملل بعد از مشورت با کليه کشورهاى طرف اين کنوانسيون، نماينده و يا نمايندگانى از کشورهاى طرف اين کنوانسيون که از اعضاى کميسيون حقوق بشر هستند تعيين خواهد کرد تا در کارگروهى که برطبق بند يک اين ماده تشکيل شده است شرکت نمايند تا آن هنگام که نمايندگان کشورهاى طرف اين کنوانسيون به عضويت کميسيون حقوق بشر انتخاب شدند. ٣ – اين گروه مى تواند قبل از شروع يا بعد از پايان جلسه کميسيون حقوق بشر در طى مدتى که بيش از ٥ روز نخواهد بود تشکيل جلسه دهد تا کليه گزارشهاى ارايه شده طبق ماده ٧ را بررسى نمايد. ماده ١٠ – ١ – کشورهاى طرف قرارداد اين کنوانسيون به کميسيون حقوق بشر اين اختيار را مى دهند که الف – از ارگانهاى سازمان ملل درخواست نمايد، در هنگام ارسال نسخ دادخواستها طبق ماده ١٥ کنوانسيون بين المللى در مورد ريشه کن کردن کليه اشکال نژادپرستى توجه آن را به شکايات مربوط به اعمالى که در ماده ٦ اين کنوانسيون ذکر گرديده است، نيز جلب نمايند. ب – اين کنوانسيون، تهيه فهرستى از افراد، سازمانها، مؤسسات و نمايندگان دولتها، که ادعا شده است مسؤول جنايت عنوان شده در ماده ٢ اين کنوانسيون مى باشند و همچنين آنهايى که توسط کشورهاى طرف اين کنوانسيون اقدامات قضايى در مورد آنها به عمل آمده است براساس گزارشهاى ارکان ذى صلاح ملل متحده گزارشهاى ادوارى ارايه شده توسط کشورهاى طرف اين کنوانسيون. ج – درخواست اطلاعات از ارکان ذى صلاح سازمان ملل در مورد اقدامات اتخاذ شده توسط مقامات مسؤول اداره سرزمينهاى تحت قيموميت وزير خودمختار و کليه سرزمينهاى ديگرى که قطعنامه شماره ١٥١٤ مورخ ١٤ دسامبر ١٩٦٠ مجمع عمومى سازمان ملل شامل آنان مى گردد و درباره آن افرادى که ادعا شده است مسؤول جنايتهاى مذکور در ماده ٢ کنوانسيون بوده و به نظر مى رسد که تحت صلاحيت ادارى و سرزمينى آن مى باشند. ٢- تا زمان نيل به مقاصد اعلاميه اعطاى استقلال به کشورها و مردم تحت استعمار، مندرج در قطعنامه ١٥١٤ مجمع عمومى سازمان ملل مقررات اين کنوانسيون، به هيچ وجه حق تسليم دادخواست که توسط ديگر اسناد بين المللى و يا سازمان ملل متحد و مؤسسات تخصصى آن اعطاء گرديده است، محدود نخواهد کرد. ماده ١١ – ١- اعمالى که در ماده ٢ اين کنوانسيون ذکر گرديده است نبايد از لحاظ استرداد مجرمين جرم سياسى تلقى گردد. ٢ – کشورهاى طرف اين کنوانسيون تعهد مى نمايند که در چنين مواردى طبق قوانين خود و معاهدات معتبر، اجازه استرداد مجرمين را بدهند. ماده ١٢- اختلافات بين کشورهاى طرف قرارداد اين کنوانسيون در مورد تفسير موارد اجرا و اجراى اين کنوانسيون از طريق مذاکره نيز حل و فصل نشده باشد بايد براساس درخواست کشورهاى طرف اختلاف به ديوان بين المللى دادگسترى ارجاع گردد به غير از مواردى که طرفين اين اختلاف در مورد حل و فصل اختلاف به نحوه ديگرى توافق کرده باشند. ماده ١٣- اين کنوانسيون براى امضاء توسط همه کشورها مفتوح مى باشد، هر کشورى که اين کنوانسيون را قبل از به اجرا در آمدن امضاء نکند، مى تواند بعدا به آن ملحق شود. ماده ١٤ – ١- کنوانسيون حاضر موکول به تصويب مى باشد. اسناد تصويب نزد دبيرکل سازمان ملل توديع خواهد شد. ٢ – الحاق به کنوانسيون از طريق توابع اسناد الحاق نزد دبيرکل ملل متحد صورت خواهد گرفت. ماده ١٥ – ١ – کنوانسيون حاضر سى روز پس از توديع بيستمين سند تصويب يا الحاق نزد دبيرکل سازمان ملل، نافذ خواهد بود. ٢ – در مورد هر کشورى که کنوانسيون حاضر از اين پس از توديع بيست سند تصويب يا الحاق، مورد تصويب قرار داد و يا به کنوانسيون ملحق شده، اين کنوانسيون به روز پس از تاريخى که دولت مزبور سند تصويب يا الحاق خود را توديع کرده است، قابليت اجراء خواهد کرد. ماده ١٦ – کشور عضو ممکن است طى تذکاريه کتبى به دبيرکل ملل متحد، کناره گيرى خود را ازکنوانسيون اعلام نمايد اين کنار ه گيرى يک سال بعد از تاريخ دريافت اخطاريه توسط دبير کل سازمان ملل به اجراء درخواهد آمد. ماده ١٧ – ١ – هرگونه درخواست به منظور اصلاح اين کنوانسيون مى تواند در هر زمان توسط هرکشور عضو، طى تذکاريه کتبى خطاب به دبيرکل سازمان ملل، صورت گيرد. ٢ – اگر قرار باشد اقداماتى در مورد يک چنين تقاضايى صورت گيرد، مجمع عمومى سازمان ملل متحد در مورد آنها اتخاذ تصميم خواهند نمود. ماده ١٨ – دبيرکل سازمان ملل بايد موارد ويژه ذيل را به اطلاع کشورهاى عضو برساند ١ – امضاء تصويب، الحاق طبق مواد ١٣ و ١٤ ٢ – تاريخ به اجراء در آمدن کنوانسيون طبق ماده ١٥ ٣ – کناره گيرى طبق ماده ١٦ ٤ – تذکاريه طبق ماده ١٧ ماده ١٩ – ١- کنوانسيون حاضر که متنهاى چينى، انگليسى، فرانسه، روسى، اسپانيول آن به طور يکسان معتبر مى باشد، در بايگانيهاى سازمان ملل متحد توديع خواهد شد. ٢ – دبيرکل سازمان ملل نسخ گواهى شده اين کنوانسيون را به تمام کشورها ارسال خواهد داشت. برگرفته از تارنمای مرکز اطلاعات سازمان ملل – تهران
