پروتكل اختياري مربوط به ميثاق بين‌المللي حقوق مدني و سياسي
پروتكل اختيارى مربوط به ميثاق بين‌المللى حقوق مدنى و سياسى كشورهاى طرف اين پروتكل (١١) با توجه به اينكه به منظور حصول هر چه بيشتر مقاصد ميثاق حقوق مدنى و سياسى (كه از اين پس ميثاق ناميده مي‌شود) و اعمال مقررات آن مقتضى است كه به كميتة حقوق بشر تشكيل شده طبق مندرجات بخش چهارم ميثاق (كه از پس كميته ناميده مي‌شود) اختيار داده شود اطلاعيه‌هاى افرادى را كه مدعى هستند قربانى نقض هر يك از حقوق مذكور در ميثاق شده‌اند دريافت و بنحو مذكور در اين پروتكل مورد رسيدگى قرار دهد. بقرار ذيل توافق كرده‌اند: ماده ١ هر كشور طرف ميثاق كه طرف معاهده اين پروتكل مي‌شود صلاحيت كميته را براى دريافت رسيدگى به اطلاعيه‌هاى افراد تابع صلاحيت خود كه مدعى هستند قربانى نقض هر يك از حقوق مذكور در ميثاق از طرف آن كشور شده‌اند به رسميت مي‌شناسد. كميته هيچ اطلاعية مربوط به يك كشور طرف ميثاق را كه طرف معاهده اين پروتكل نيست نمي‌پذيرد. ماده ٢ با رعايت مقررات ماده يك افرادى كه مدعى هستند هر يك از حقوق آنان كه در اين ميثاق احصاء شده است نقض گرديده و كليه طرق شكايت موجود طبق قوانين داخلى را طى كرده‌اند مي‌توانند يك اطلاعيه كتبى براى رسيدگى به كميته تقديم بدارند. ماده ٣ كميته هر اطلاعيه تقديم شده به موجب اين پروتكل را كه بى نام (بدون امضاء) بوده يا اينكه تقديم آن را وسيله سوءاستفاده از حق تقديم چنين اطلاعيه‌هايى تشخيص دهد يا منافى مقررات ميثاق باشد غيرقابل قبول (مردود) اعلام مي‌كند. ماده ۴ ١. با رعايت مقررات ماده ٣ كميته هر اطلاعيه تقديم شده به موجب اين پروتكل را به اطلاع كشور طرف معاهده اين پروتكل كه به ادعاء مدعى ناقض هر يك از مقررات ميثاق باشد مي‌رساند. ٢. در ظرف شش ماه كشور دريافت كنندة اطلاعيه توضيحات يا اظهارات روشن كنندة مسئله و تدابيرى را كه براى علاج وضعيت (٢) ممكن است اتخاذ شده باشد در صورت اتخاذ چنين تدابيرى كتباً به كميته تقديم مي‌دارد. ماده ۵ ١. كميته به اطلاعيه‌هاى واصل به موجب اين پروتكل با توجه به كليه اطلاعات كتبى كه از طرف شاكى و از طرف كشور ذينفع طرف معاهده آن تقديم شده است رسيدگى مي‌كند. ٢. كميته به هيچ اطلاعيه واصل از يك فرد رسيدگى نخواهد كرد مگر اينكه اطمينان حاصل كند كه: الف ـ همان موضوع به موجب آئين دادرسى تحقيق يا تصفيه بين‌المللى ديگرى تحت رسيدگى نيست. ب ـ شاكى كليه طرق شكايت موجود داخلى را طى كرده است. اين قاعده در مواردى كه طى طرق شكايت به نحو غيرمعقول طولانى باشد مجرى نخواهد بود. ٣. كميته در موقع رسيدگى به اطلاعيه‌هاى واصل به موجب اين پروتكل جلسات سرى تشكيل مي‌دهد. ۴. كميته نظريات (تشخيص‌هاى) خود را به كشور ذينفع طرف معاهده پروتكل و فرد شاكى اطلاع مي‌دهد. ماده ۶ كميته در گزارش سالانه خود كه طبق ماده ۴۵ ميثاق تنظيم مي‌كند خلاصه فعاليتهايى را كه به موجب اين پروتكل انجام داده است مي‌گنجاند. ماده ۷ تا زمانى كه هدفهاى قطعنامه ١۵١۴ (دوره اجلاسيه پانزدهم) مصوب مجمع عمومى سازمان ملل متحد در تاريخ ١۵ دسامبر ١۹۶٠ راجع به اعلاميه اعطاى استقلال به سرزمينها و مردم مستعمرات تحقق يابد مقررات اين پروتكل حق شكايتى را كه به موجب منشور ملل‌متحد و ساير مقاوله نامه‌ها و اسناد بين‌المللى منعقد در تحت لواى سازمان ملل‌متحد يا مؤسسات تخصصى آن باين مردم اعطاء شده به هيچ وجه محدود نمي‌كند. ماده ٨ ١. اين پروتكل براى امضاى هر كشورى كه ميثاق را امضاء كرده است مفتوح است. ٢. اين پروتكل موكول به تصويب هر كشورى است كه ميثاق را تصويب كرده يا به آن ملحق شده است. اسناد تصويب نزد دبيركل سازمان ملل‌متحد توديع خواهد شد. ٣. اين پروتكل براى الحاق هر كشورى كه ميثاق را تصويب كرده يا به آن ملحق شده مفتوح است. ۴. الحاق به وسيله توديع سند الحاق نزد دبيركل سازمان ملل متحد به عمل مي‌آيد. ۵. دبيركل سازمان ملل‌متحد كليه كشورهايى را كه اين پروتكل را امضاء كرده‌اند يا به آن ملحق شده‌اند از توديع هر سند تصويب يا الحاق مطلع مي‌كند. ماده ۹ ١. به شرط لازم‌الاجراء شدن ميثاق اين پروتكل سه ماه پس از تاريخ توديع دهمين سند تصويب يا الحاق نزد دبيركل سازمان ملل‌متحد لازم‌الاجراء خواهد شد. ٢. براى هر يك از كشورهائى كه بعد از توديع دهمين سند تصويب يا الحاق اين پروتكل را تصويب خواهند كرد يا به آن ملحق خواهند شد اين پروتكل سه ماه پس از تاريخ توديع سند تصويب يا الحاق آن كشور لازم‌الاجراء خواهد شد. ماده ١٠ مقررات اين پروتكل بدون هيچگونه محدوديت يا استثناء به كليه واحدهاى تشكيل دهنده كشورهاى متحده (فدرال) شمول خواهد داشت. ماده ١١ ١. هر كشور طرف معاهد اين پروتكل مي‌تواند يك اصلاحيه پيشنهاد و متن آنرا نزد دبيركل سازمان ملل‌متحد توديع كند. دبيركل طرح اصلاحيه‌هاى پيشنهادى را به كشورهاى طرف معاهد اين پروتكل ارسال مي‌دارد و از آنها درخواست مي‌نمايد به او اطلاع دهند كه آيا مايل هستند كنفرانسى از كشورهاى طرف معاهد براى بررسى اين طرحها و اخذ رأى درباره آنها تشكيل شود. هرگاه اقلاً يك ثلث كشورهاى طرف معاهد موافق تشكيل چنين كنفرانسى باشند دبيركل كنفرانس را زير لواى سازمان ملل‌متحد تشكيل خواهد داد. هر اصلاحيه كه به اكثريت آراء كشورهاى حاضر و رأى دهنده در كنفرانس پذيرفته شود براى تصويب به مجمع عمومى ملل متحد تقديم مي‌شود. ٢. اصلاحيه‌ها وقتيكه به تصويب مجمع عمومى ملل‌متحد رسيد و با اكثريت دو ثلث از كشورهاى طرف معاهد اين پروتكل طبق قواعد قانون اساسى هر يك پذيرفته شد لازم‌الاجراء مي‌شود. ٣. وقتيكه اين اصلاحيه‌ها لازم‌الاجراء مي‌شود براى كشورهائى كه آنها را پذيرفته‌اند الزام‌آور خواهد بود. ساير كشورهاى طرف معاهد كماكان به مقررات اين پروتكل و هر اصلاحيه قبلى كه پذيرفته‌اند ملزم خواهند بود. ماده ١٢ ١. هر كشور طرف معاهد مي‌تواند هر موقع اين پروتكل را از طريق اخطاريه كتبى خطاب به دبيركل سازمان ملل‌متحد فسخ بكند. اين فسخ سه ماه پس از تاريخ وصول اخطاريه به دبيركل نافذ خواهد شد. ٢. فسخ به اجراى مقررات اين پروتكل در مورد هر اطلاعيه كه به موجب ماده ٢ قبل از تاريخ نافذ شدن فسخ تقديم شده باشد خللى وارد نمي‌كند. ماده ١٣ قطع نظر از اطلاعيه‌هاى پيش‌بينى شده در بند ۵ ماده ٨ اين پروتكل دبيركل سازمان ملل‌متحد كليه كشورهاى مذكور در بند ١ ماده ۴٨ ميثاق را از امور ذيل مطلع خواهد كرد: الف ـ امضاهاى اين پروتكل و اسناد تصويب و الحاق توديع شده طبق ماده ٨. ب ـ تاريخى كه اين پروتكل طبق ماده ۹ لازم‌الاجراء خواهد شد و تاريخى كه اصلاحيه‌ها طبق ماده ١١ لازم‌الاجراء خواهد شد. ج ـ فسخ‌هايى كه طبق ماده ١٢ بشود. ماده ١۴ ١. اين پروتكل متن‌هاى چينى ـ انگليسى ـ فرانسه ـ روسى و اسپانيائى آن داراى اعتبار مساوى است در بايگانى سازمان ملل‌متحد توديع خواهد شد. ٢. دبيركل سازمان ملل‌متحد رونوشت مصدق اين پروتكل را به كليه كشورهاى مذكور در ماده ۴٨ ميثاق ارسال خواهد داشت. برگرفته از تارنمای مرکز اطلاعات سازمان ملل – تهران
