قاتلی خاموش زیر پای ایران و جهان : www.iranhrc.org
|
اشاره: جنگها برای ساکنان زمین، رهاورد شومی داشته است؛ همواره از قِبل آن مرگ و معلولیت به جای میماند. به باور بسیاری از مدافعان حقوق بشر و معترضان به سیاستهای جنگطلبانه، مین یکی از خطرناکترین ابداعات بشر تاکنون بوده است. به کارگیری مینها این قاتلان خاموش، روزانه انسانهای بسیاری را قربانی سیاستهای حکومتها و تاکتیک اشتباه نیروهای نظامی و دفاعی میکند. امروزه وجود بیش از ۱۱۰ میلیون تیر مین (تیر، واحد شمارش مین) در جهان، خطر بزرگی برای ساکنان زمین به شمار میرود. نهادها و سازمانهای بینالمللی در تلاش هستند تا در چهارچوب معاهده منع به کارگیری مینهای زمینی، کشورهای تولید کننده و همچنین کشورهای آلوده به مین را در راستای توقف تولید مین و نیز پاکسازی و نابودی کامل میادین مین پیش ببرند. در این میانه کسانی برای پاکسازی میادین مین قدم جلو گذاشتهاند و به خنثیسازی و نابودی مینهای کاشته شده اقدام میکنند. مینروبها امروزه در کنار استفاده از تکنولوژی به روز، از وجود حیوانات برای کشف و خنثیسازی مینها و در نهایت پاکسازی میادین مین استفاده به سزایی میکنند. در برخی مناطق آلوده به مین نقش این حیوانات مینیاب، حیاتی و بسیار ضروری است. قاتلی خاموش از جنگ جهانی اول مین به عنوان کالایی جنگی، ارزان اما موثر، به مرور تکمیل و به عنوان یک قاتل خاموش در خاک، کاربرد بسیاری در جنگها پیدا کرد. انسانهای زیادی بر اثر برخورد با این وسیله مرگ بار، جان خود را از دست دادند؛ به طوری که در سال ۲۰۱۳، به طور میانگین روزانه ۹ تن بر اثر انفجار مینهای به جا مانده از جنگهای بینالمللی و داخلی در جهان جان خود را از دست دادند. در میان کشورهای آلوده به مین میتوان به ایران اشاره کرد. کشور ایران از لحاظ وسعت، دومین کشور آلوده به مین پس از مصر در دنیا است. آمار بسیار بالای تلفات غیر نظامی ناشی از انفجار مینهای زمینی در ایران و عدم رسیدگی مناسب به این مصدومان و نبود یک ساز و کار مناسب برای آگاهیرسانی از خطرات آن در مناطق مینزده، باعث نگرانی سازمانهای مدافع حقوق بشر و فعالان حقوق بشر شده است؛ به طوری که از سال ۱۳۶۷ تا پایان ۱۳۹۱، بیش از ۵۰۰۰ هزار نفر در بخش غیر نظامی، قربانی انفجار مین شدهاند. نزدیک به ۲۰ درصد از این قربانیان، کشته و ۸۰ درصد دیگر مصدوم و نقص عضو شدهاند. این خطرات جانی و مالی، کماکان برای ساکنین نزدیک به میادین مین در ۵ استان آلوده کشور (آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان) وجود دارد. بیش از ۴ میلیون هکتار از اراضی مرزی که به گفته مسوولان حدود ۸۰ درصد آن پاکسازی شده است، آلوده به مین است. همچنان در این مناطق شاهد انفجار مین و قربانی شدن افراد مدنی هستیم، و همین موضوع لزوم پاکسازی سریع مناطق آلوده و همچنین استفاده از روشهای به روز و کارآمد همچون استفاده از حیوانات بسیار میتواند تاثیرگذار باشد. موشهای صحرایی مینیاب برای پاکسازی میادین مین گروههای بسیاری در جهان برای رفع چالش مینهای زمینی کار میکنند، آنها روزانه در تلاش هستند که مینهای کاشته شده را پیش از آن که به کسی آسیبی برساند، از زمین بیرون بکشند و خنثی نمایند. در کنار انسانها حیوانات نیز با استفاده از آموزش و تحریک غریزه حیوانی به کار پاکسازی میادین مین مشغول هستند. در اینجا موشهای صحرایی و سگها در امر مینیابی نقش اساسی ایفا میکنند. موشها با استفاده از شامه قوی و حس بویایی بسیار عالی، در نجات جان انسانها بسیار موثر هستند. وقتی این حیوان که در اصطلاح عامیانه موذی خوانده میشود، آموزش ببیند و بوی مواد منفجره که در مینها به کار میروند را بشناسد، با پاداشی ناچیز مانند مقداری خوراکی، میتواند مینی را در زمین کشف کند و کار را برای فرد خنثیکننده مین راحتتر کند. (APOPO) یک مرکز مینروبی در تانزانیا و در حقیقت یک سازمان غیر دولتی است. این مرکز با دیدن توانایی حس بویایی بسیار قوی موش صحرایی کیسهدار آفریقایی، تصمیم گرفت که از این حیوان در کار خنثی کردن مینها استفاده کند. این تشکل غیردولتی از سال ۱۹۹۷، به تربیت و آموزش موشهای کیسهدار آفریقایی مشغول است. (HeroRats) لقب این موشهای قهرمان است. تاکنون هیچکدام از این موشها در حین عملیات کشف مین کشته نشده است؛ چون برای ایجاد مکانیزم آتش و عمل انفجار مین، به حداقل ۱۱ پوند یا ۵ کیلوگرم فشار نیاز است. این در حالی است که این موشها وزنی در حدود یک و نیم کیلوگرم یا ۳/۳ پوند دارند. در پایان نیز موشهای که علاقه به ادامه کشف مینها ندارند، دوران بازنشستگی خود را سپری خواهند کرد. برای عدم ابتلا به سرطان پوست که در نتیجه در معرض آفتاب قرار گرفتن موشها رخ میدهد، از پمادهای ضد آفتاب برای این موشها در حین عملیات مینروبی استفاده میشود. آموزش سگها برای یافتن مینهای زمینی از دیگر حیواناتی که از دیرباز با انسانها الفتی ویژه دارند و در کار پر خطر پاکسازی میادین مین به کمک بشر آمدهاند سگها هستند. سگهای مینیاب در ارتشهای جهان، شرکتها و موسسات غیر دولتی پاکسازی مینهای زمینی جایگاه ویژهای دارند. آموزش و تعلیم یک سگ برای پیدا کردن مواد منفجره موجود در مینها، به ۴ تا ۶ ماه زمان نیاز دارد. سگها پس از اتمام دوره آموزشدهی، به محل کار خود فرستاده میشوند تا با اشخاصی که با آنها همکاری میکنند، انس بگیرند. گفته میشود انس گرفتن سگها و مینروبها زمان بسیاری نیاز دارد. ممکن است هزینه آموزش یک سگ مینیاب، به ۱۵ هزار دلار نیز برسد. اکنون موسسات تربیت سگهای مینیاب در کشورهای بسیاری مانند آمریکا، افغانستان، تاجیکستان، گرجستان و کرواسی برپا شده است. برای سگهای مینیاب روزانه ۴ ساعت کار در نظر گرفته میشود. این سگها میتوانند تا حداکثر ۱۵۰۰ مترمربع را به دنبال مینها کاوش کنند که این برای کار یک مینروب در زمان کار اشاره شده، برابر با جستوجوی محوطهای ۲۰ در ۲۰ مترمربع است. «استراجُن» مشهورترین سگ مینیاب است که در سال ۲۰۱۵، جایزه بهترین سگ مینیاب را دریافت کرد. این سگ مینیاب در لبنان بیش از ۷۰۰۰ هکتار را به وسیله سگهای همکارش، کاوش و به پاکسازی آن کمک کرده است. «احمد صلح» سرجوخه ارتش لبنان، همکار و دوست صمیمی «استراجُن» میگوید: «استراجُن بهترین دوست و نیمه دیگر من است. ما با یکدیگر شکستناپذیر هستیم و من مطمئن هستم او یک مین را به جا نگذاشته است. ما با هم تا دفع تمام مینها و (UXO) مهمات عمل نکرده، از پا نخواهیم نشست.»